Denk dieper is de toonaangevende filosofische praktijk in Nederland. Sinds 2004 ontvangt Harm van der Gaag in zijn spreekkamer mensen uit alle delen van het land. Van tieners tot tachtigers. Ondernemers, huisvrouwen en artsen. Fotomodellen, hoogleraren en militairen. Scholieren, studenten en gepensioneerden.
Allemaal mensen die wijzer willen worden. Die orde op zaken willen stellen in hoofd en hart, door eens goed na te denken over wat ze doen, wat ze van waarde vinden — en wat niet, of niet meer. En die snappen dat echt de diepte opzoeken in het denken soms beter lukt in samenspraak met iemand die daar zijn vak van heeft gemaakt.
Harm was niet de eerste filosoof die een praktijk opende, maar hij ontwikkelde een methode van filosofische gespreksvoering die inmiddels veel navolging krijgt. Als hoofddocent van de beroepsopleiding voor filosofisch practici onderwijst Harm zijn aanpak ook aan anderen. En nog altijd voert hij gesprekken op zijn praktijk in de Utrechtse binnenstad. Met wie? Met mensen zoals jij/u.
Kennismaken is kosteloos en vrijblijvend. Maak een afspraak!
Filosofie betekent “liefde voor de wijsheid”. Dat klinkt mooi, maar heb je er ook iets aan, op een doordeweekse dag? Zeker wel. Wijsheid is geen luxe. Iedereen worstelt van tijd tot tijd met filosofische vragen: Wat te doen, met wie, waarom? Hoe kun je liefhebben? Hoe wil je werken? Wat ontbreekt er in je leven? Wat heeft echt waarde? Wie ben je? Wie deze vragen niet uit de weg gaat, maar er werk van maakt, wordt wijzer. En vrijer.
Nadenken over levensvragen is niet gemakkelijk. Veel mensen kunnen zichzelf erg goed voor de gek houden. Dat hebben ze misschien hun hele leven al geoefend. Vrienden en familieleden willen vaak wel helpen, maar staan te dichtbij.
Geruststellende schijnoplossingen zijn gauw gevonden, maar hoe lang gaan ze mee? Veel therapieën en alternatieve benaderingen stellen teleur. En al te vaak wordt het hoog-nodige zelfonderzoek op de lange baan geschoven, omdat het “nu even niet goed uitkomt”. Maar wannneer dan wel?
Een andere manier om geen stap verder te komen, is piekeren. ’s Nachts wakker liggen van een probleem waar je geen vat op krijgt. Het lijkt alsof je er veel aandacht aan besteedt, maar het is niet de juiste soort aandacht. Je gaat steeds in een kringetje rond. Piekeren leidt vooral tot... meer piekeren. Vrijwel nooit tot wijsheid.
Waar begint wijsheid? Bij “Ik weet het niet.” Kun je dat zeggen? Dan is stap 1 gezet.
In de dialoog kan wijsheid vervolgens tot bloei komen. Denken is spreken en spreken gaat beter als er iemand luistert en terug-spreekt. Daar is de filosofische praktijk de aangewezen plek voor.
Met een goede vraag kom je verder dan met een volmaakt antwoord. Dat inzicht kenmerkt de werkwijze die Harm ontwikkeld heeft. Hij behaalt er uitstekende resultaten mee. Daarom komt elke dialoog in zijn spreekkamer uit bij een vraag.
Wie een probleem wil oplossen, gaat meestal op zoek naar een antwoord. Natuurlijk, een probleem is immers een vraag? Daar moet dan toch een antwoord op komen? Dat lijkt maar zo. Het probleem is vaak geen vraag, maar juist een antwoord, dat je in de weg zit. Vaak al jaren lang. Of het probleem is dat je rusteloos jaagt op een antwoord, terwijl je de vraag waar het om gaat nog nooit goed hebt geformuleerd.
Wonderdokters beloven antwoorden. Filosofen, als ze hun vak verstaan, niet. Want het antwoord van dinsdag is op donderdag meestal veel van z’n kracht al weer kwijt. Aan zo’n antwoord vasthouden maakt onvrij. Wie echter zijn of haar vraag onder ogen ziet en bij zich draagt, kan op dinsdag het dinsdag-antwoord geven en op donderdag het donderdag-antwoord. Je moet dus op zoek naar je vraag...
Goede vragen werken door, vaak dieper dan je voor mogelijk hield. Ze geven ruimte en nieuwe zin. Dat heeft gevolgen: het blijft niet bij praten alleen. Er komt van alles in beweging. Bezoekers van Harm zijn als gevolg van de gesprekken van baan en van branche veranderd, hebben bedrijven opgericht, relaties verbroken of nieuw leven ingeblazen, zijn kinderen gaan krijgen, zijn verhuisd of geëmigreerd — of ze lieten alles zoals het was, maar nu zonder de knagende onrust die hen eerder uit hun slaap hield. Dit is wat ze er zelf over zeggen.
Filosofisch practicus Harm van der Gaag (1967) behaalde zijn doctoraal in de filosofie aan de Universiteit Utrecht. Een academische loopbaan had niet zijn voorkeur. De filosofie moest, vond hij, praktisch van nut zijn, voor echte mensen met echte problemen, die geen genoegen nemen met pasklare antwoorden.
Honderden mensen hebben inmiddels de weg naar zijn filosofische praktijk gevonden, met het verlangen om dieper te denken over...
Als je met Harm gaat praten kom je niet alleen veel verder met de kwestie die je nu zo dwars zit, maar je ontwikkelt ook je eigen vermogen om filosofisch te denken. Dat is van blijvende waarde, voor de rest van je leven.
Harm maakt school met zijn methode: zijn leerlingen richtten, met hem, het Gilde van Filosofisch Practici op, dat inmiddels zo’n 60 leden telt. Hij schreef ook een boek over de werkwijze.
Heeft Harm de wijsheid in pacht? Wat denk je? Hij kan je wel als geen ander helpen je vragen uit te spreken. En die vragen te bevragen. Daar word je pas echt wijzer van. En vrijer. En vaak ook blijer.
Dat is filosofie in de praktijk.
"Als je wijzer wilt worden, ga je naar de filosofische praktijk."
Harm van der Gaag geïnterviewd door Erno Eskens
Ik ben rustiger geworden. Ik kan nu zelf beter met het leven omgaan. De grote vraagtekens die ik had, over god, zorg, het leven, de dood en mijn eigen rol hierin zijn niet meer zo explosief. Door die enorme thema’s rustig te gaan bespreken en te gaan bevragen heb je me geleerd om de dingen te accepteren, en me een manier gegeven om anders in het leven te staan. Ik ga nu met mezelf in dialoog, probeer mezelf de vragen te stellen die jij anders zou doen.
In de gesprekken met Harm ging het vooral om de vraag en minder om het antwoord. En daar zat meteen al het knelpunt: ik bleek vooral op zoek geweest naar het antwoord. Het was fantastisch om te ervaren hoe het steeds meer verfijnen van de vraag me dichter bracht bij waar het mij om ging. De gesprekken brachten veel in beweging en het is vooral het proces dat door de vraag in gang gezet wordt, dat zo diepgaand doorwerkt.
De zekerheid waarvan ik dacht dat die me rust zou geven, riep juist heel veel spanning op. Wat ik ontdekt heb is dat het stellen van een vraag, zonder meteen een antwoord te willen, alleen maar vragen, rust geeft en ruimte. Dan zijn er zo veel mogelijkheden!
De gesprekken hebben me een nieuwe kijk op vastgeroeste aannames opgeleverd en dat geeft me nu vrijheid om zaken anders te bekijken en aan te pakken.
Ik heb de gesprekken als heel waardevol ervaren en kom wellicht in de toekomst graag een keer terug. Voor nu in ieder geval bedankt voor de goede diepgaande gesprekken. Het heeft zeker geleid tot de ‘innerlijke rust’ waar ik naar op zoek was.
Bedankt dat ik kon stilzitten in jouw praktijk. Nu ren ik weer verder.
Op zoek naar het waarom van terugkerende twijfels in (het vinden van) de liefde hebben de gesprekken met Harm me geholpen om mijn denk- en gedragspatronen te doorzien. Na een aantal waardevolle sessies treed ik nu met een verfrist perspectief en met vertrouwen een toekomstige liefde tegemoet.
Ik wilde je even laten weten dat het goed met me gaat. Grotendeels dankzij jou ‘beleef‘ ik nu meer dan dat ik ‘observeer’.
Nuchter, recht door zee en vaak confronterend. Een fantastische methode om achter je echte drijfveren te komen.
Door een blinde zekerheid zat ik vast, in mijn hoofd en in mijn leven. Harm doorbreekt de cirkel waarin de gedachtes zinloos rond blijven gaan. Dit kan in eerste instantie leiden (‘lijden’ is hier misschien ook wel op z’n plek) tot grote onzekerheid, maar uiteindelijk zorgt het voor rust en inzicht. Harm stelt de juiste vragen, of beter gezegd, laat je de juiste vragen aan jezelf stellen, waardoor je verder kan in je hoofd en in je leven.
Het zijn waardevolle gesprekken voor mij geweest, waarbij jouw aandacht en vragen mijn denkprocessen echt hebben aangescherpt en me dingen over mezelf hebben duidelijk gemaakt die ik eerder nog niet (duidelijk) zag.
De gesprekken met Harm hebben mij geholpen om de kwesties waarmee ik rondliep in perspectief te plaatsen. Zijn aanpak dwingt je om zaken en gedachten die je voorheen als vanzelfsprekend zag te heroverwegen en vaak ook om er nieuwe conclusies aan te verbinden. Hoewel ik maar korte tijd gesprekken heb gehad met Harm, heb ik deze als zeer waardevol ervaren door de inzichten die daaruit zijn voortgekomen. Zelfs een jaar na dato denk ik er nog aan terug!
Ik kan mezelf vragen stellen en mooie antwoorden geven. Daar ben ik goed in. Maar klopt het allemaal wel en wat doe ik ermee? Bij Harm gebeurt er iets anders dan wanneer ikzelf of mijn vrienden mij bevragen. Hij kan gewoon erg goed luisteren en nadenken. Hij heeft andere bagage. De vragen die hij stelt hebben een andere klaarheid en zijn gesteld vanuit een ander perspectief. Hij helpt je serieus te nemen wat je soms nog niet helemaal waar durft te hebben. Hij helpt daarnaar te kijken. Te zoeken naar de zaken die je weerhouden om te doen wat je eigenlijk wil doen. En de angst weg te nemen voor wat grote of onmogelijke stappen lijken. Zonder jezelf meteen in het ongeluk te storten. Het blijft praktisch en uitvoerbaar. Hij helpt te focussen, niet af te drijven. Je gaat er beter door nadenken, of in ieder geval: je houdt jezelf minder voor de gek. Boven alles is het gewoon heel leuk om te doen. Praten met een ander perspectief.
Harm heeft humor, maar kan ook streng zijn, en was bij mij heel goed in staat om daarin de juiste balans te vinden. Uiteindelijk leidden de gesprekken tot meer inzicht en vertrouwen in mezelf, wat me heeft geholpen om knopen te kunnen doorhakken.
De Socratische benadering van een dilemma in mijn persoonlijk leven paste mij precies, en een jaar later kan ik zeggen dat de gesprekken me op een prettige manier naar de juiste keuze hebben geleid.
Vanuit een behoefte opnieuw naar mijzelf te kijken ben ik bij Harm beland. Het kenmerkende in de gesprekken met hem was de sfeer van vertrouwen, de gelijkwaardigheid en openheid. De inzichten die de gesprekken mij hebben opgeleverd neem ik mee in mijn bagage voor het leven en als ik weer eens wat wil toevoegen, kom ik graag terug.
Jouw aanpak heeft bij mij bijzonder goed gewerkt. Ik had al verschillende sympathieke professionele gesprekspartners achter de rug in verband met mijn sterke neiging tot de fles, maar ik vond niet wat ik zocht, een persoonlijke en het geheel van mijn leven bestrijkende benadering. Het is je gelukt precies de goede vragen te stellen, waardoor de conflicten in mijn leven scherp werden blootgelegd. Ook de conflicten die ik inmiddels ‘vergeten’ was. Mijn zelfvertrouwen, dat aan de alledaagsheid en de drank had geleden, is flink toegenomen. Ik heb van elk gesprek genoten en denk er vaak en met genoegen aan terug. Het geheim van het succes van je methode lijkt me ook te zitten in het feit dat de cliënt samen met jou naar zichzelf kijkt en er actief aan meewerkt verder te komen, in plaats van zich aan een vaststaande behandelwijze over te geven. Ik ben de vriend die me op jouw praktijk attendeerde zeer erkentelijk.
Met Wie het niet weet, mag het zeggen presenteerde Harm in 2013 zijn werkwijze aan een groter publiek. Naast een uitleg van de methode bevat dit boek ook bespiegelingen op de achtergronden daarvan en voorbeeld-dialogen.
Het Zingende Paard, een dialoog tussen Harm en hersenonderzoeker prof. Jeroen Geurts over het thema ‘voortreffelijkheid’, verscheen in 2015. De tweede dialoog tussen beiden, ditmaal over leiderschap en democratie, is uitgekomen in februari 2017 onder de titel Een reusachtig schip.
De Nederlandstalige bewerking van het proefschrift dat Harm voorbereidt, voorlopige titel De wijsheid in pacht: dialectiek in de spreekkamer, verschijnt naar verwachting in het voorjaar van 2021.
Het eerste gesprek is gratis en vrijblijvend. Je kunt Harm vragen stellen over zijn aanpak en met hem onderzoeken wat een serie gesprekken jou zou kunnen opleveren. Wil je echt gaan werken aan wat je dwars zit? Dan maakt Harm graag met je kennis. Spreekt de werkwijze je aan en is er een ‘klik’? Dan kun je vervolgafspraken maken.
Contact leggen voor een eerste kennismaking kan telefonisch: (06) 22 12 68 29 (assistente), of online. Vaak kun je binnen twee weken al terecht.
Met tarieven naar draagkracht is een serie filosofische gesprekken voor iedereen bereikbaar. Vormen de kosten toch een probleem? Breng dat dan ter sprake tijdens de (gratis) kennismaking. Meestal is er wel een mouw aan te passen.
| Bruto maandinkomen | Per sessie |
|---|---|
| Minder dan 2.000 | 50 |
| 2.000 - 3.000 | 70 |
| 3.000 - 4.000 | 90 |
| 4.000 - 6.000 | 120 |
| 6.000 - 9.000 | 160 |
| Meer dan 9.000 | 220 |
Wie geen vast maandinkomen heeft, of bijvoorbeeld een laag inkomen maar veel vermogen, leest de tabel in termen van levensstandaard. Wie inkomen en kosten van levensonderhoud deelt met andere volwassenen gaat uit van het gemiddelde bruto inkomen. Bedragen in euro's, exclusief 21% BTW.
De meeste cliënten bereiken goede resultaten in tien tot vijftien gesprekken. Bij tariefswijzigingen blijven bestaande cliënten hetzelfde bedrag betalen als voorheen.
Bedrijven en organisaties die overwegen een medewerker een serie gesprekken aan te bieden, kunnen een offerte aanvragen.
Sessies vinden plaats in Utrecht (centrum) op dinsdag, donderdag en vrijdag, om 11:00, 12:00, 13:30, 14:30, 15:30 en 16:30 uur. Sessies kunnen daarnaast soms ‘virtueel’ plaatsvinden (via Skype, FaceTime of telefoon) en onder voorwaarden ook op andere locaties.
De gratis e-mail-nieuwsbrief ‘Wie het niet weet...’ (voorbeeld) verschijnt zo’n vijf maal per jaar en bevat een korte beschouwing van Harm en nieuws over Denk dieper.
Aanmelden
Als je met Harm gaat praten, ben jij degene die filosofeert. Natuurlijk heeft Harm zelf ook een wijsgerig project, maar dat blijft tijdens de sessies onbesproken. Een tipje van de sluier, voor wie daaraan behoefte heeft: op zijn leestafel thuis ligt vooral veel van en over Hegel.
G. W. F. Hegel geportretteerd door Renske Ruijsenaars
Op de eerste Dag van de Filosofische Praktijk, 24 augustus 2013 in Leusden, gaf Harm een lezing over zijn methode, getiteld “Moeten filosofen weten hoe het zit?” Hier is de tekst (in PDF-formaat).
De methode van Harm is geen vorm van psychotherapie, maar een serie filosofische gesprekken kan wel een goed alternatief voor therapie vormen. Burn-out, depressie, dwanggedachten en paniekaanvallen zijn psychische klachten met een betekenis, niet slechts de gevolgen van een tekort of een teveel aan bepaalde stofjes in het brein. Die betekenis kan onderwerp van gesprek zijn in de spreekkamer van Harm, in plaats van of in aanvulling op een behandeling bij een psychotherapeut, psychoanalyticus of psychiater.
En/of
Er zijn moeilijkheden waarmee je beter bij een psycholoog of psychotherapeut terecht kunt en er zijn ook kwesties waarbij juist de filosofisch practicus de aangewezen gesprekspartner is. Daarnaast er is een omvangrijke verzameling problemen die met evenveel kans van slagen op psychotherapeutische als op filosofische wijze kunnen worden aangepakt. Soms loopt een psychotherapeutische behandeling elders parallel aan de filosofische sessies bij Harm, maar vaak is “eerst het ene, dan het andere” het juiste beleid: aan mensen die voorheen bij GGZ-hulpverleners te rade zijn gegaan biedt de filosofische aanpak veelal verrassende nieuwe mogelijkheden.
Meer pedagoog dan therapeut
De filosofisch practicus is meer een pedagoog dan een therapeut. Hij begeleidt zijn bezoekers bij het aannemen van een filosofische levenshouding en het ontwikkelen van hun redelijke vermogens. Zuiver en vrij denken doen mensen niet van nature: dat kan en moet geoefend worden. Daar is veel bij te winnen.
Psychoanalytisch accent
De benadering van Harm ontleent een aantal belangrijke inzichten aan de psychoanalyse, met name de ‘wilde’ analyticus Georg Groddeck (1866-1934). In sommige series gesprekken wordt, als bezoekers daarvoor kiezen, nadrukkelijk een psychoanalytisch accent gelegd, waarmee de strikt filosofische werkwijze, zoals Harm die gewoonlijk toepast en die hij ook onderwijst, al dan niet tijdelijk op het tweede plan komt.
In-company trainingen van een, twee of drie dagen laten een groep van maximaal 14 deelnemers (management, HR-afdeling) intensief kennismaken met de werkwijze. Harm maakt na overleg een offerte op maat.
Harm geeft ook voordrachten en is beschikbaar als panellid/dagvoorzitter. Boekingen via Speakers Academy.
